Muziek in De plantage van onze voorouders klinkt als een roep uit het verleden

 In het najaar van 2023 speelt Orkater de voorstelling De plantage van onze voorouders naar de gelijknamige, bekroonde podcast van Prospektor/VPRO van Maartje Duin en Peggy Bouva. De voorstelling speelt in het Herdenkingsjaar Slavernijverleden, 150 jaar na de ‘afschaffing’ van de slavernij, door heel Nederland. Tijdens de repetitieperiode spreek ik actrice en mede initiator Manoushka Zeegelaar Breeveld en regisseur Geert Lageveen. Bij binnenkomst in de ruime repetitieruimte in de Houthaven van Amsterdam kan iknog net een stuk van de openingsscène observeren. Zowel Manoushka en tegenspeler Malou Gorter als Peggy en Maartje noteren gedetailleerd de regieaanwijzingen in hun verse scripts. Ze zijn net begonnen aan hun tweede repetitieweek, na een research trip naar Suriname. Na afloop van de repetitie volgt een krachtig, kwetsbaar en geïnspireerd gesprek over hun voorstelling. 

Wat maakt deze podcast geschikt voor muziektheater?

Geert: “Toen ik de podcast beluisterde hoorde ik gelijk veel kansen voor muziek. De zoektocht van de personages eindigt op de Surinaamse plantage Tout Lui Faut, waar beide vrouwen door hun voorouders naartoe worden geleid. Ik voelde dat de muziek een grote roep vanuit het verleden is, om zaken recht te zetten. Muziek symboliseert de voorouders, de spirituele krachten, die hen ertoe aandrijven om de zoektocht naar een gedeeld slavernijverleden te ondernemen.”

Waarom willen jullie juist nu dit verhaal vertellen?

Manoushka: “Wat ik het belangrijkste aan de voorstelling vind, is dat mensen begrijpen wat de doorwerkende pijn inhoudt. Dat het vreselijke van de slavernij niet alleen de mensen betreft die erdoor zijn getraumatiseerd. Of die het aan den lijve hebben ondervonden. Het betreft ook hoe we nu met elkaar omgaan in deze samenleving. De zoektocht naar de woorden om aan te geven dat het een gezamenlijke geschiedenis is. En dat die geschiedenis nog steeds invloed heeft op ons handelen en denken. De plantage van onze voorouders laat zien waar we 150 jaar na de afschaffing van de Nederlandse slavernij staan.” 

De persoonlijke reflecties van Manoushka en Malou op de tekst worden door het verhaal verweven. Waarom die extra laag?

Manoushka: “De zoektocht om woorden te geven aan wat de slavernij voor mij betekent is een ding. Hoe leg ik uit wat mijn woede betekent? Ik vind het lastig om daar heldere woorden aan te geven. Hoe vat je dat samen? Ik heb geen kant en klare lijst paraat van wat de slavernij met mij heeft gedaan. Het zijn dingen waar je langzaam in je leven achter komt.”

Geert: “Ik zou het jammer vinden als het publiek achteraf de zaal enkel verlaat met een gevoel van: ‘Oh, wat is het toch erg geweest’. Ook. Ik denk dat het mooi is als het publiek ontdekt dat we niet enkel een historisch verhaal vertellen. Doordat het eigen perspectief van Manoushka en Malou wordt meegenomen, staat er voor hun meer op het spel om dit stuk te spelen.”

Jullie hebben gelijkwaardigheid duidelijk hoog in het vaandel staan. Hoe vertaalt dit zich naar de wijze waarop jullie het verhaal op het podium vertellen?

Geert: “De perspectieven gaan in het stuk gelijk op. Het is nu Peggy die de voorstelling opent. Er is geen voorgeschiedenis van Maartje, zoals in de podcast. Onze vertelling is van meet af aan een gezamenlijke zoektocht.”

Manoushka: “Je komt er gelijk achter dat Peggy al heel lang zoekt naar haar verleden. En je leert dat witte mensen zich kunnen aansluiten bij een beweging die al veel langer gaande is bij zwarte mensen. Het is nodig dat allies als Maartje opstaan. Zich aansluiten bij deze beweging.” 

Geert: “En dit wordt aangezet door muziek, de roep van de voorouders. Hierdoor voel je de druk van de geschiedenis aan den lijve. Het verhaal is inspirerend omdat het twee verschillende vrouwen betreft die samen een stapje zetten. Er is een lange weg te gaan, maar ze zijn begonnen met lopen. Dat is zo bijzonder aan Peggy en Maartje.”

Manoushka: “Ik ben blij dat ik een bondgenoot in Malou heb gevonden om dit verhaal mee te vertellen. De zwarte gemeenschap vertelt deze verhalen al heel lang. Maar het gaat niet alleen ons aan. Als je het samen doet kan je daadwerkelijk een steen verplaatsen. Dat vind ik echt belangrijk.”

Wat hoop je met de productie teweeg te brengen bij het publiek?

Geert: “De voorstelling mag van mij iets ritueels hebben. En als je een ritueel ondergaat, ga je er altijd anders uit dan je erin ging. Ik zou het liefst willen dat het publiek even hard in het hoofd als in het hart geraakt is. Niet alleen maar in het hart. Dat is te gemakkelijk. En is niet onze intentie.”

Manoushka: “Je moet geprikkeld raken om zelf aan de slag te gaan. Als ik straks het publiek in de foyer in gesprek zie over de voorstelling en hun eigen ongemak en pijn, dan hebben we iets goed gedaan. Dan is er een luik geopend.”

----

Manoushka Zegelaar Breeveld is actrice, zangeres en schrijfster. Ze speelde in talloze theater- en televisieproducties. Bij Orkater speelde ze in Woiski vs Woiski, De Gliphoeve, Alles Komt Goed en Het Verdriet van de Zuiderzee. 

Geert Lageveen werkt als acteur, schrijver en regisseur bij talloze gezelschappen. Bij Orkater maakte hij aan Verdriet van de Zuiderzee, De Gliphoeve, Woiski vs Woiski en Kamp Holland.

Interviewer Brian Lo Sin Sjoe is artistiek leider van de Opleiding Productie Podiumkunsten aan de Academie voor Theater en Dans in Amsterdam. Hij werkte o.a. bij Cosmic Theater en Imagine IC. Hij was één van de 1,5 miljoen luisteraars van de podcast De plantage van onze voorouders. Tijdens de coronapandemie ontdekte hij zelf nazaat te zijn van een tot slaafgemaakte vrouw die zich in Paramaribo heeft weten vrij te kopen.